Eric Schutte; Liggen In
24 september 2015 t/m 21 november 2015
Auteur: Wim van der Beek, schrijver/kunstrecensent
Auteursrechten: Van der Beek Persbureau Kunst, Prinses Margrietlaan 41, 8091 AV Wezep
Eric Schutte zoekt balans tussen denken en doen
Er bestaat een merkwaardige discrepantie tussen een scherpe blik en een scherpe geest. Wie zijn blik wil scherpen, knijpt de ogen een beetje samen en kijkt als het ware door de oogharen. Die manier van kijken stelt de waarnemer in staat om in te zoomen op essentiële details. Mensen die hun geest willen scherpen, doen min of meer het tegenovergestelde. Het verrijken van de geest vereist een ruime blik en een open oog voor alles wat zich aandient. Hoe meer informatie er binnenkomt, hoe groter de kans dat de geest gevoed en gescherpt wordt. In de werk- en zienswijze van Eric Schutte wordt de discrepantie tussen samengeknepen ogen en een open vizier grotendeels opgeheven. Verschillende manieren van kijken en zien, waarnemen en gewaarworden, informatie verzamelen en verwerken komen in zijn beeldende werk samen.
Een eerste kennismaking met de schilderijen en sculpturen van de kunstenaar uit Ommen leert dat hij niet voor één gat te vangen is. Hij kijkt met een open mind naar de wereld en is extreem gevoelig voor indrukken van buitenaf. Hij focust zich op wetenswaardige details, maar verliest de grote lijnen niet uit het oog. Beeldende kunst ontstaat in zijn geval vanuit een intense behoefte aan onderzoek en experiment. Zijn manier van kijken en ervaren resulteert deels in schilderijen waaruit een optimale beheersing van schilderkunstige vaardigheden, principes en tradities spreekt. Maar in ander werk is te zien dat hij daarnaast de behoefte voelt om af en toe alle tradities en conventies overboord te gooien. Zowel op het technische als op het inhoudelijke en thematische vlak schakelt hij moeiteloos over van een esthetische aanpak naar een geëngageerde benadering die hem aanspoort tot het gebruik van onorthodoxe beeldmiddelen die de ervaring van schoonheid op de helling plaatsen.
Een paar voorbeelden. Een anatomisch perfect nagebootst kalf van gesmolten gele oormerken anticipeert op de vraag hoe de plattelandsbevolking met dieren omgaat. Een kalf dat gelast is van oud ijzer (ingeleverd door de inwoners van Ariën) laat zien dat kunst in de openbare ruimte er een extra dimensie bij krijgt wanneer de plaatselijke bevolking bij het kunstwerk wordt betrokken. Het ijzeren kalf staat op een sokkel van moerasijzer dat oorspronkelijk gebruikt werd als fundering voor boerderijen die vroeger in Arriën en omgeving werden gebouwd. Alle pezen en spieren van het ijzeren kalf zijn anatomisch correct verbeeld. Eric Schutte communiceert via beide kalveren met de omgeving waarin de beelden getoond worden of een vaste plaats hebben gekregen. De kunstenaar is niet geïnteresseerd in de vraag of de beelden ‘mooi’ gevonden worden. Voor hem is vooral belangrijk dat hij met zijn kunstwerken het effect bereikt dat hem voor ogen staat.
In het recente beeldende werk van Eric Schutte komen uiteenlopende benaderingswijzen en thema’s voorbij. De diversiteit is te herleiden tot de behoefte van de kunstenaar aan experiment. Verschillende onderwerpen en zienswijzen vragen om verschillende materialen, werkwijzen en concepten. Daar komt bij dat hij de gewenning steeds een stap voor wil blijven. Zijn artistieke drijfveer is: onderzoek alles en behoud het goede. Zo schildert hij graag in de buitenlucht, zoals de plein air schilders deden. Maar in tegenstelling tot de schilders van Barbizon, buit Schutte de weersinvloeden uit. Sterker nog: hij betrekt ze in het scheppingsproces. Sneeuw, regen en wind laten letterlijk sporen na in de panelen die op locatie geschilderd zijn. Het gaat hier om een instelling en werkhouding waaraan deels filosofische opvattingen ten grondslag liggen. Wanneer hij op locatie werkt, schildert Schutte in de geest van Heidegger die het belang benadrukt van pure en objectieve benadering.
Al schilderend nuanceert Eric Schutte het onderscheid tussen kijken en zien. Schilderen naar concrete waarneming of foto’s impliceert voor hem ook: dieper inzicht verwerven. Schilderen is meer dan het registreren van de waargenomen werkelijkheid. Schilderkunst gaat ook over persoonlijke opvattingen en emoties, over zienswijzen en wereldbeeld, over ideeën, concepten en betekenissen. In de optiek van Eric Schutte is het kunstenaarschap niet vrijblijvend. Hij zoekt voortdurend naar een balans tussen denken en doen, tussen waarnemen en interpreteren, tussen ambachtelijk en conceptueel werken. Relevant zijn in dit verband de objecten die hij maakt van landbouwafval, plastic bestek en ijzer en de ‘geschilderde’ landschappen waarin verf vervangen is door landbouwplastic. De keuze voor ongewone materialen wordt niet alleen ingegeven door experimenteerlust maar ook door concept-denken. De kunstenaar groeide op in een agrarische omgeving. Hij onderkent de gevaren van kunststof, kunstmest, vervuiling, landbouwgif en bio-industrie. En hij is zich bewust van de fricties tussen natuur en cultuur, schoonheid en verval, leven en dood, vergankelijkheid en eeuwigheidswaarde. Dilemma’s met betrekking tot sterfelijkheid en het vermogen om los te laten, houden hem bezig.
In de kunst van Eric Schutte manifesteert zich naast een onontkoombare vorm van dualiteit ook een onuitgesproken streven naar complementariteit. Hij wil beide kanten van het leven of van een onderwerp laten zien, het grote geheel onderzoeken en bevatten, uitersten verbinden, binnen- en buitenwereld verenigingen, denken en doen laten samenvallen, vragen stellen en vragen beantwoorden. Dat lukt in zijn geval alleen wanneer hij de voorspelbaarheid een stap voorblijft. Zolang hij in staat is zichzelf te verrassen met proefondervindelijke ervaringen, blijft de garantie voor avontuurlijke kunst bestaan. Vanuit deze optiek probeert hij het maximale rendement te halen uit de beproefde schilderkunstige wijsheden en academische wetten en regels, terwijl hij anderzijds experimenteert met materiaalgebruik waarmee hij alle traditionele waarden schendt. Ondanks die experimenten blijven de schilderijen en beelden herkenbaar. Schutte communiceert bij voorkeur met de beschouwer via een helder en begrijpelijk referentiekader. Hij werkt figuratief. Wie langer kijkt, ontdekt dieper liggende betekenislagen, kruisverbanden en interacties die samenhangen met het vindingrijke scheppingsproces en de originele materiaalbehandeling van de kunstenaar.
In een deel van Schutte’s schilderijen lijken esthetische beleving en idylle om voorrang te strijden. We zien een meisje dat geportretteerd is in een groene omgeving. Eric Schutte erkent dat ‘het lievige’ hier op de loer ligt. Daarom zet hij de kijker op het verkeerde been door te schuiven met betekenissen. Ook in zijn landschappen zoekt hij naar een toegevoegde waarde, naar sluiproutes die de mogelijkheid bieden om klassieke inzichten te transformeren tot hedendaagse kunst die anders is dan wat de traditie al heeft opgeleverd. Die behoefte aan meerwaarde dwingt hem om op zijn hoede te zijn. Hij is huiverig voor goedkoop effectbejag. Behoedzaam en vindingrijk manoeuvreren biedt echter ongekende uitwegen, omleidingsroutes en ontsnappingsclausules.
Vanuit de zoektocht naar ‘het andere’ ontstonden een velociraptor van landbouwplastic en een aalscholver van plastic bestek. Het zijn eigenzinnige, driedimensionale tegenhangers van de traditioneler ogende geschilderde landschappen, portretten en mensfiguren. Maar ook in de schilderijen gaat het om meer dan alleen de verbeelding van de werkelijkheid. In een schilderij van een liggend meisje experimenteert de schilder met visuele effecten op het gebied van scherpte en onscherpte en met het scheef uitgesneden beeldvlak. Associaties met misdaadfotografie dringen zich op. Het ogenschijnlijk onschuldige tafereel krijgt daardoor een andere, onheilspellende lading en betekenis.
Ook in andere schilderijen komen vergelijkbare verborgen betekenissen voor. Een plissérokje dat de heupen van de draagster verbreedt, refereert aan haar vruchtbaarheid. En in ‘De Gouden Pijl’ gaat de kunstenaar vrijmoedig om met de verbeelding van het landschap door een speelse verwijzing naar de naam van het gebied in het schilderij te parachuteren. In een portret van zijn oma verweeft hij een bijzondere vormspanning die het perspectief op heden, verleden en toekomst versterkt. Ook in andere portretten zijn vormspanning en zienswijze slagvaardig verweven. Het ‘conflict’ tussen oud en jong en de condition humaine in het algemeen worden op het scherpst van de snede verbeeld. Eric Schutte onderstreept dat hij meer wil dan alleen de werkelijkheid verbeelden. Compositie, materiaalgebruik en toonzetting reflecteren zijn ultieme pogingen om een persoonlijke visie en een persoonlijk wereldbeeld weer te geven. Hij laat niet alleen zien hoe mens en dier in de wereld staan, maar ook hoe hij zelf als mens in de wereld staat. Zijn instelling en toewijding zorgen ervoor dat elk kunstwerk geladen wordt met betekenissen en met artistieke inzichten en verworvenheden die de beeldtaal naar een hoger plan tillen. Dat is het niveau waarop het samenspel van gevoel en verstand complementariteit garandeert.
Wim van der Beek
schrijver/kunstrecensent
